Εισαγωγή

 Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. (Ο.Τ.Α.),στο διαρκές αίτημα των πολιτών για την αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών τους και για την εξυπηρέτηση των αναγκών της τοπικής κοινωνίας απαντούν με το σχεδιασμό, τη σύνταξη και την υλοποίηση δράσεων και προγραμμάτων ανάπτυξης. Στη σύντομη προσέγγιση που ακολουθεί, παρουσιάζονται συνοπτικά, βασικές  παραδοχές  για το στρατηγικό σχεδιασμό και την υλοποίηση παρεμβάσεων των Ο.Τ.Α.  με στόχο την ανάπτυξη.

Οι βασικές παραδοχές

1. Η επιστημονική τεκμηρίωση,   ο ορθολογικός σχεδιασμός, η πλήρης αξιοποίηση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων και  η ύπαρξη συστήματος διαρκούς αξιολόγησης και ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών  αποδοτικότητας αποτελούν τα κυρίαρχα συστατικά των μελετών – προτάσεων για τα θέματα της ανάπτυξης που παρουσιάζονται προς τα δημοτικά όργανα προκειμένου αυτά να αποφασίσουν.  Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη: α) Τα χαρακτηριστικά του Ο.Τ.Α. ( μέγεθος, δημογραφικά στοιχεία, χωρική θέση, υφιστάμενη  κατάσταση κ.α.) τα οποία είναι καθοριστικά για την οριοθέτηση  του πλαισίου  ανάπτυξής του, αφού κάθε ένα από αυτά μπορεί να αποτελεί άξονα δράσης χωρίς να αποκλείεται η  έμφαση σε ορισμένα από αυτά β) Η ορθή εννοιολογική προσέγγιση και η σωστή  χρήση από όλους τους εμπλεκόμενους των σχετικών  όρων για την ανάπτυξη. Όροι όπως «τοπική ανάπτυξη», «τοπική οικονομική ανάπτυξη», «κοινοτική οικονομική ανάπτυξη», «βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη» κ.α.  που χρησιμοποιούνται ως εναλλακτικοί όροι  μπορεί αν δεν εξειδικεύονται να διαμορφώνουν λάθος αντίληψη ή προσδοκία και γ) Η οποιαδήποτε  δράση και  διαδικασία με στόχο την ανάπτυξη είναι εξελικτική, είναι εξαρτώμενη από την πορεία της, αλλά είναι και ανοικτή σε νέες οδούς και σε καινοτόμες απόψεις.
2. Η ανάπτυξη απαιτεί τη συμβολή πολλών και διαφορετικών παραγόντων σε μία πολυμερή δραστηριότητα, συνεργασία και συνέργειες που υλοποιούνται μέσω πολλαπλών δράσεων, σε διαφορετικά επίπεδα με διακριτούς τρόπους που δεν αλληλοσυμπληρώνονται απαραίτητα και ως εκ τούτου αποτελεί συνυπευθυνότητα όλων των συμμετεχόντων δημόσιων, δημοτικών, κοινωνικών και ιδιωτικών φορέων.  Αυτό πρέπει να λειτουργεί ως ένα  αποδεκτό αξίωμα από όλα τα επίπεδα της διακυβέρνησης καθώς και των εμπλεκόμενων παραγόντων, ακόμη και στις περιπτώσεις κατά τίς οποίες ο τρόπος με τον οποίο αυτό μεταφράζεται σε πράξη παραμένει διφορούμενος και αμφισβητούμενος αφού δεν υπάρχει ένα μοναδικό μοντέλο εφαρμογής. Μια πρακτική δράση για την επιτυχία μιας αναπτυξιακής πολυμερούς δραστηριότητας είναι η  δημοτική διαβούλευση, με κάθε πρόσφορο τρόπο και σε κάθε στάδιο της, αφού εκτός από το ότι αυτή συντελεί στη διασφάλιση της πλήρους ενημέρωσης των συμμετεχόντων και στη διαμόρφωση εξωτερικών αντιλήψεων αποτελεί και ένα χρήσιμο εργαλείο προς την κατεύθυνση τόσο της κατανόησης των ενεργειών και των επιδιωκόμενων στόχων  αλλά και της εξάλειψης των ανταγωνιστικών τριβών και δραστηριοτήτων.
3. Η αποδοχή από τους Ο.Τ.Α. του επιπέδου σημαντικότητας που διαδραματίζει στη δράση τους η προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και η κατανόηση των διαφορετικών μορφών που αυτή μπορεί να έχει σε όλο το χώρο  τους. Αυτό προϋποθέτει  ότι στην αντίληψη των Ο.Τ.Α. η ανάπτυξη είναι μια γενική, καθοριστική, με στόχους   λειτουργία τους και όχι άλλη μία πρόσθετη στις ήδη υπάρχουσες αρμοδιότητές τους. Αυτό αποτελεί επίσης μια ξεχωριστή πρόκληση - πρόσκληση για το επίπεδο της  της κεντρικής διοίκησης όσον αφορά το πώς διασυνδέεται  με τους Ο.Τ.Α. θεσμικά και οικονομικά καθώς και για το πώς οι ίδιοι οι Ο.Τ.Α. διασυνδέονται με τους ενδιαφερόμενους φορείς τους. Η  προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης επιτυγχάνεται είτε με ολιστική προσέγγιση του θέματος είτε με την ανάπτυξη επιμέρους μορφών που ενδεικτικά περιλαμβάνουν: Υποδομές, αξιοποίηση δημοτικών περιουσιακών  στοιχείων, σχεδιασμό χρήσεων γης, κοινωνική ανάπτυξη, στρατηγικές και σχέδια για τον τουρισμό, την αγροτική παραγωγή και για άλλους τομείς της οικονομίας, εφαρμογή καινοτομικών τεχνολογικών λύσεων και  ανάπτυξη νέων καινοτόμων υπηρεσιών σε συνεργασία με τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα της χώρας, η αποφυγή της «μονοκαλλιέργειας» στη τοπική ανάπτυξη κ.α. Στο πλαίσιο αυτό και με βάση το σχεδιασμό της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-27 με τα νέα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα να αναμένονται, η προεργασία των Ο.Τ.Α πρέπει ήδη να  έχει ολοκληρωθεί με στόχο τη διαμόρφωση αξιόπιστων ολοκληρωμένων προγραμμάτων αναπτυξιακών παρεμβάσεων με την κατάθεση νέων ιδεών και προσεγγίσεων. Σημειώνεται  ότι στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής αναβαθμίζονται περαιτέρω οι τοπικές αναπτυξιακές στρατηγικές και αυξάνονται οι αρμοδιότητες των τοπικών αρχών στη διαχείριση των κονδυλίων.
4. Η προσπάθεια για την υιοθέτηση από τους Ο.Τ.Α. της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας αποτελεί στοιχείο της καθημερινής τους λειτουργίας. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (https://ec.europa.eu/greece/news/20191211_1__el) πρόκειται για έναν οδικό χάρτη δράσεων για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων με τη μετάβαση σε μια καθαρή, κυκλική οικονομία και την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και τη μείωση της ρύπανσης. Ένας οδικός χάρτης ο οποίος μετατρέπει τις κλιματικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις σε ευκαιρίες σε όλους τους τομείς πολιτικής και εξασφαλίζει μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση για να καταστεί η οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης βιώσιμη.  Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να προωθήσει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό, να εφαρμόσει πολιτικές και να αναζητήσει λύσεις που να  απαντούν άμεσα στις προκλήσεις αυτές ορίζοντας τις προτεραιότητες τους, (αντιμετώπιση θεμάτων από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, διασφάλιση της  επάρκειας στην άρδευση των καλλιεργειών, προστασία του αστικού πρασίνου, μετάβαση στην κυκλική οικονομία με διαλογή στην πηγή και επενδύσεις ανακύκλωσης και ανάκτησης προϊόντων, κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη κ.α.).
5. Η ανάπτυξη της συνεργασίας τόσο μεταξύ των Ο.Τ.Α. όσο και των Ο.Τ.Α. με τις Περιφέρειες στο πλαίσιο της Περιφερειακής Στρατηγικής Ανάπτυξης, αναλαμβάνοντας κοινές πρωτοβουλίες, σε όλο και περισσότερα νέα θέματα - πεδία δραστηριότητας σηματοδοτεί την ενίσχυση της δυναμικής της τοπικής ανάπτυξης των εμπλεκόμενων οργανισμών και επιτυγχάνει σημαντικά αποτελέσματα για τους πολίτες. Ταυτόχρονα με τη συνεργασία αυτή αναδεικνύονται οι συλλογικοί κοινωνικοί φορείς, αποφεύγονται ομοειδείς ή παράλληλες επενδύσεις, δημιουργούνται οικονομίες κλίμακας, αξιοποιούνται οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι μεγιστοποιείται η  αποτελεσματικότητα των επενδύσεων και επιλύονται ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινωνίες. Η λειτουργία διαδημοτικών συμβουλίων ανάπτυξης στα οποία συμμετέχουν αιρετοί και εκπρόσωποι φορέων αποτελεί μία καλή βάση γόνιμου διαλόγου και  αναζήτησής προτάσεων.
6. Η άμεση ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου με στόχο την αναβάθμιση της αποκέντρωσης και του ρόλου των Ο.Τ.Α. και η χρηματοδότηση τους με επαρκείς πόρους για τεχνική βοήθεια για το σχεδιασμό και την υλοποίηση αναπτυξιακών έργων. Αν και αποτελεί ένα πάγιο αίτημα των Ο.Τ.Α. η υλοποίησή του σε σχέση με συγκεκριμένα πλαίσια και δράσεις ανάπτυξης αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα επιτυχίας τους.

Επίλογος

Στην  αφετηρία μιας νέας αναπτυξιακής περιόδου, μετά από μία δεκαετία οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, η Τοπική Αυτοδιοίκηση προσέρχεται για να πετύχει. Για το λόγο αυτό η  προώθηση της  ανάπτυξης από  χαρακτηριστικό της δραστηριότητας της μετουσιώνεται σε προτεραιότητα της με εφόδια τις συλλογικές διαδικασίες, τις συνεργασίες και τις συνέργειες σε κάθε επίπεδο  και με μοναδικό στόχο το όφελος των τοπικών κοινωνιών.

Ο. Κ. Πολίτης είναι Ειδικός Σύμβουλος Στρατηγικού Σχεδιασμού στο Δήμο Βριλησσίων και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ι.Τ.Α.. π. Καθηγητής Παν. Δυτικής Αττικής.